พัฒนาการทางการเมืองของไทย

จากประวัติศาสตร์ของไทย กลุ่มบุคคลที่ประกอบด้วยทหารและพลเรือนที่รวมตัวกันในนามของ "คณะราษฎร" ได้ทำการยึดอำนาจการปกครองและเปลี่ยนระบบการปกครองของไทย จากระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นสิ่งที่พวกเราเรียกกันว่า "ประชาธิปไตย" ซึ่งกลุ่มบุคคลดังกล่าวถือได้ว่าเป็นผู้ที่บุกเบิกนำประชาธิปไตยมาใช้เป็นครั้งแรกในประเทศไทย และนับแต่นั้นมาสภาพการเมืองของไทยก็เป็นการเมืองที่ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของทหารและระบบราชการมาโดยตลอด

ผู้ที่มีอำนาจทางการเมืองนั้นมักพยายามจะอ้างเสมอว่าทำการปกครองประเทศตามระบอบประชาธิปไตย แต่ในความเป็นจริงแล้ว ประชาชนกลับมีส่วนร่วมทางการเมืองและได้รับผลประโยชน์จากการปกครองของผู้นำทางการเมืองน้อยมาก ประชาชนโดยทั่วไปมักจะขาดสิทธิและความสำนึกถึงสิทธิของตนในการที่จะใช้การเมืองตามระบอบประชาธิปไตยเพื่อผลประโยชน์ของตนอย่างจริงจัง ในขณะเดียวกันกลไกทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย เช่น รัฐสภา และพรรคการเมือง ก็ไม่ได้แสดงบทบาทให้เป็นที่ยอมรับของประชาชนส่วนใหญ่อย่างจริงจังว่า ได้ปฏิบัติหน้าที่เพื่อประโยชน์ของประชาชนเป็นส่วนรวมอย่างแท้จริง โดยนักการเมืองมักจะถูกพิจารณาว่าทำหน้าที่เพียงเพื่อผลประโยชน์ของตนเองและพรรคพวกเท่านั้น

ความอ่อนแอของสถาบันทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย ทำให้สถาบันในระบบราชการ โดยเฉพาะทหารเข้ามามีอำนาจทางการเมืองของประเทศอยู่ตลอดเวลา ซึ่งการแสดงอิทธิพลและอำนาจของทหารในการเมืองไทยนั้น จะปรากฏออกมาในหลายรูปลักษณะที่แตกต่างกันไป โดยหลังการทำรัฐประหารสำเร็จ ผู้นำทหารอาจเข้าทำการปกครองประเทศและใช้อำนาจทางการเมืองโดยตรง โดยอาจตั้ง "สภาปฏิวัติ" หรือ "สภาปฏิรูป" ขึ้นมาทำการปกครองชั่วคราว และแปรสภาพเป็นรัฐบาลที่ถูกต้องตามกฏหมายในระยะเวลาต่อมา โดยบุคคลผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองซึ่งมีอำนาจตัดสินใจในนโยบายของประเทศมักจะประกอบด้วยนายทหารประจำการชั้นสูง ขณะเดียวกันสถาบันทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยอาจได้รับการจัดตั้งขึ้นมาเพื่อสร้างความชอบธรรมทางการเมืองให้กับการปกครองของตน โดยสถาบันต่างๆเหล่านี้แทบจะไม่มีบทบทาเลยในทางปฏิบัติ

อีกรูปแบบหนึ่งของการแสดงอำนาจในการเมืองไทยของฝ่ายทหาร จะปรากฏออกมาในรูปของการจัดตั้งรัฐบาลหลังการรัฐประหาร โดยแต่งตั้งพลเรือนให้เป็นหัวหน้ารัฐบาลอย่างเป็นทางการ แต่ฝ่ายทหารก็จะตั้ง "สภาที่ปรึกษา" ขึ้นมาคอยให้คำปรึกษาแก่รัฐบาลพลเรือนที่ฝ่ายทหารจัดตั้งขึ้น ซึ่งมักจะปรากฏว่าคำปรึกษาของฝ่ายทหารนั้นจะเป็นตัวกำหนดนโยบายที่ฝ่ายรัฐบาลพลเรือนต้องปฏิบัติตาม และเช่นเดียวกันสถาบันทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย โดยเฉพาะสถาบันนิติบัญญัติก็จะถูกจัดตั้งขึ้นมาเพื่อความชอบธรรมของการใช้อำนาจปกครองประเทศ

สภาพการเมืองของไทยตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของทหารเป็นส่วนใหญ่ เพราะสถาบันทหารอยู่คู่กับประเทศ มีความใกล้ชิดกับสถาบันกษัตริย์มาแต่อดีต และยังมีความเป็นปึกแผ่น มีระเบียบวันัย แล้วยังมีกำลังและอาวุธที่สามารถใช้เพื่อการมีอำนาจทางการเมืองได้โดยตรง อีกทั้งความล้มเหลวของสถาบันต่างๆในระบอบประชาธิปไตยมักจะปรากฎให้เห็นบ่อยครั้ง จึงส่งผลให้ทหารเข้ามามีบทบาททางการเมืองของประเทศอยู่ตลอดเวลา

การต่อต้านอำนาจของฝ่ายทหารในการเมืองของไทย ที่นำไปสู่การเรียกร้องการปกครองแบบประชาธิปไตยที่แท้จริงเกิดขึ้นหลายครั้ง ไม่ว่าจะเป็น "วิกฤติการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516" จนถึง เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2535 (พฤษภาทมิฬ) เหตุการณ์ทั้งสองช่วงเวลานั้นทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตของผู้เรียกร้องประชาธิปไตยจำนวนมาก แต่เหตุแรงร้ายเหล่านี้ก็ยุติลงได้ด้วยพระบารมีและบทบาทของพระเจ้าอยู่หัว ผู้ที่เป็นที่พึ่งและศูนย์รวมจิตใจของประชาชนชาวไทยทั้งประเทศ

แต่..การที่ทหารเข้ามามีบทบาททางการเมืองหลายครั้งนั้น ใช่ว่าจะเป็นเพียงเพื่อผลประโยชน์ของตน แต่เป็นเพราะการคำนึงถึงประเทศชาติเสียมากกว่า จากสภาพการณ์ดังเช่นนั้น ผู้เขียนมีความเห็นว่าเป็นสภาพการณ์ที่ผิดไปจากหลักทางความคิดของประชาธิปไตยตะวันตก แต่ที่เป็นเช่นนั้น เราก็ไม่อาจสรุปได้ว่าสิ่งที่เป็นมาใช่ว่ามันจะไม่เป็นผลดี

ประชาธิปไตยแบบตะวันตกนั้นจะยอมรับการมีส่วนร่วมในการปกครองของประชาชน ความเสมอภาคเท่าเทียมกันของประชาชนในสังคม และการเคารพในหลักการปกครองโดยกฎหมาย

แต่วัฒนธรรมทางสังคมและการเมืองการปกครองของสังคมในไทยนั้น จะยอมรับและให้ความสำคัญกับหลักการที่ไม่ค่อยสอดคล้องกับสังคมประชาธิปไตยมากนัก

ในวัฒนธรรมทางสังคมของไทยนั้น อาจจะกล่าวได้ว่า ประชาชนจะถูกแบ่งออกเป็น 2 ชนชั้นกว้างๆ คือ ชนชั้นปกครองและชนชั้นใต้ปกครอง ซึ่งจะไม่มีความเสมอภาคเท่าเทียมกันระหว่างชนชั้นทั้งสอง ดังนั้นการมีส่วนร่วมของคนในสังคมตามความคิดที่ว่า อำนาจการปกครองเป็นของประชาชน เป็นการปกครองโดยประชาชนและเพื่อประชาชนนั้น จึงไม่มีอยู่ในความนึกคิดของคนในสังคม การมีส่วนร่วมของชนชั้นใต้ปกครองในสังคมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จะออกมาในรูปแบบของการยอมรับความเป็นผู้นำและอำนาจการปกครองของชนชั้นปกครองมากกว่า

ในสังคมของประเทศเรา ความสัมพันธ์ทางสังคมที่เรียกว่า ความสัมพันธ์ในระบบอุปถัมภ์ ซึ่งถือเป็นกลไกทางสังคมที่สำคัญ ความสัมพันธ์แบบนี้เป็นความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นสูงกว่ากับชนชั้นที่ต่ำกว่า เป็นความสัมพันธ์ส่วนตัวที่ทำด้วยความสมัครใจโดยไม่มีข้อผูกมัดทางกฎหมาย และทั้งสองฝ่ายต่างก็พอใจ เพราะได้รับผลประโยชน์ด้วยกันทั้งสองฝ่าย แม้ผลประโยชน์ที่ได้รับนั้นจะไม่เท่าเทียมกันก็ตาม แต่ความสัมพันธ์แบบนี้ก็ทำให้สังคมดำเนินไปได้อย่างมีเสถียรภาพ ซึ่งความสัมพันธ์ในระบบอุปถัมภ์นั้นถือได้ว่าค่อนข้างแตกต่างจากความสัมพันธ์ในสังคมประชาธิไตยแบบตะวันตก เพราะในสังคมประชาธิปไตยแบบตะวันตกจะให้ความสำคัญอย่างมากต่อความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลที่มีข้อกำหนด ตลอดจนเงื่อนไขที่ตายตัว ผูกยึดไว้กับเงื่อนไขที่มีผลทางกฎหมายได้

ปัญหาของประชาธิปไตยแบบตะวันตกที่เกิดขึ้นในไทย

- ความคิด ตลอดจนรูปแบบการปฏิบัติของประชาธิปไตยแบบตะวันตกนั้น เป็นเรื่องแปลกใหม่

- พรรคการเมืองเป็นการรวมกลุ่มของชนชั้นสูงเพื่อสนับสนุนบุคคลเพียงบางคนให้มีอำนาจทางการเมือง

- ประชาชนไม่เห็นความสำคัญของการเลือกตั้ง

- การโกงกินกันในระบบของการเมือง เพียงเพื่อผลประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง

การนำประชาธิปไตยแบบตะวันตกมาใช้นั้นอาจจะยังมีปัญหาอยู่มาก และยังผิดเพี้ยนไปจากแบบเดิมมากอยู่ แต่ที่เป็นเช่นนั้นอาจจะเป็นเพราะเกิดจากความแตกต่างทางวัฒนธรรมทางการเมืองและสังคมก็เป็นได้

. _______________________________ .

ตัวของผู้เขียนนั้นมีความรู้สึกศรัทธาและเคารพในแนวความคิดของพุทธปรัชญามาเสมอ จึงขอยกนำแนวความคิดทางการเมืองในพุทธศาสนามากล่าวถึงในที่นี้

ผู้เขียนเห็นว่าประเทศไทยของเรา เป็นประเทศที่มีความโชคดี โชดดีในที่นี้คือการที่เราประชาชนชาวไทยนั้นได้มีพระมหากษัตริย์ที่ทรงไว้ด้วยคุณธรรมเป็นที่ยิ่ง พระมหากษัตริย์ของเรานั้นทรงเป็นธรรมราชาอย่างแท้จริงตามแนวความคิดของพุทธศาสนา พระองค์ทรงดำรงไว้ด้วยทศพิธราชธรรม จักกวัตติสูตร ตลอดจนราชสังคหวัตถุ4 ซึ่งเป็นธรรมที่คู่ควรกับพระราชา พระองค์ทรงแสดงให้เห็นถึงพระเมตตาที่ทรงห่วงใยประชาชนของพระองค์เสมอ เหตุการณ์ทางการเมืองที่ก่อให้เกิดความสูญเสียครั้งใหญ่ (14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 และ พฤษภาคม พ.ศ.2535) ถ้าไม่ไช่เพราะพระบารมีและบทบาทของพระองค์ เหตุการณ์วิปโยคร้ายแรงเหล่านั้นคงจะบานปลาย ลุกลามใหญ่โตเป็นแน่แท้ ด้วยเหตุนี้ผู้เขียนเชื่อว่า ประชาชนชาวไทยทุกผู้คน คงรู้สึกไม่แตกต่างไปจากผู้เขียน คือ รักและเทิดทูนพระองค์อย่างถึงที่สุด

ทศพิธราชธรรม - คุณธรรมของพระราชา

1. ทาน 2. ศีล

3. การบริจาค 4. ความซื่อตรง

5. ความอ่อนโยน 6. ความเพียร

7. ความไม่โกรธ 8. ความไม่เบียดเบียน

9. ความอดทน 10. ความไม่พิโรธ

ราชสังคหวัตถุ4 - หลักการสงเคราะห์ประชาชนของนักปกครอง

1. สัสสเมธะ ฉลาดบำรุงธัญญาหาร

2. ปุริสเมธะ ฉลาดในการบำรุงข้าราชการ

3. สัมมาปาสะ ประสานรวมใจประชาชน

4. วาชไปยะ มีวาทะตรึงใจ

. _______________________________ .

ส่งท้าย..

แรกเริ่มนั้น ตั้งใจที่จะเขียนเป็นบทความที่เกี่ยวเนื่องกับปรัชญาทางการเมือง แต่..ไปๆมาๆ ทำไมมันถึงได้กลายเป็นบทความที่เกี่ยงโยงถึงประชาธิปไตยในรูปแบบของรัฐศาสตร์ไปได้ก็ไม่รู้ (เง้อๆๆๆๆๆๆๆๆ)

ผู้เขียนเองนั้นไม่ได้มีอคติกับทหารและระบบราชการแต่ประการใด อีกทั้งบุพการีของผู้เขียนก็ประกอบวิชาชีพทางราชการด้วยเช่นกัน (^-^) แต่ที่กล่าวถึงทหารกับการเมืองในไทยนั้น เป็นเพราะผู้เขียนต้องการแสดงความคิดเห็นที่ว่า สังคมในไทยนั้น เป็นสังคมที่ดูเหมือนจะยังไม่พร้อมที่จะปรับเข้าสู่รูปแบบของการเป็นสังคมประชาธิปไตยแบบตะวันตก สังคมไทยคุ้นชินกับระบบอุปถัมภ์ที่พันผูกจนแนบแน่นในความสัมพันธ์ของสังคม ผู้เขียนเองคิดว่า รูปแบบการปกครองของไทยควรที่จะพัฒนาขึ้นเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพสังคมและการใช้ชีวิตของคนไทยเสียมากกว่าการที่เราต้องคอยตามรูปแบบของตะวันตกไปเสียทุกเรื่อง

ผู้เขียนก็รู้สึกงงๆที่จะนำแนวคิดทางปรัชญาไปสอดแทรกในเนื้อความตอนไหนดี จึงขอสรุปจบแบบห้วนๆในรูปของประชาธิปไตยในแบบรัฐศาสตร์เสีย (>__<) ต้องกราบขออภัย ที่อาจจะผิดวัตถุประสงค์ของการเริ่มเขียนบล็อกในครั้งนี้ด้วย (เอิ๊กๆๆๆ.)

สุดท้ายและท้ายสุด

ผู้เขียนขอขอบพระคุณ แหล่งความรู้ที่ได้อบรมวิชาการ ทั้งจากมหาวิทยาลัยบูรพา และมหาวิทยาลัยรามคำแหง ไว้ที่นี้ด้วย